Serbest tüketici limiti düştü, artık herkes elektrik tedarikçisini değiştirebilecek

Bu hafta elektrik tüketicileri için önemli kararların alındığı bir hafta oldu. Öncelikle elektrik faturalarındaki TRT payını kaldıran, buna ilave olarak ev elektrik tüketiminde kademeli tarife sistemine geçişi sağlayacak kanun teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) kabul edildi. Aynı gün Resmî Gazete’de yayınlanan kararla 82 TL ve üzerinde elektrik faturası ödeyen yaklaşık 30 milyon vatandaşa cep telefonu operatörü değiştirir gibi elektrik tedarikçisi değiştirme hakkı verildi. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve tedarikçi değiştirme sitesi encazip.com, bu hafta alınan kararların tüketicilere olacak etkisini aktardı.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), geçtiğimiz gün Resmî Gazete’de yayınlanan kararı ile birlikte 2022 yılı için elektrik tedarikçisini değiştirebilecek tüketicilerin minimum elektrik tüketim limiti olan serbest tüketici limitini senelik 1100 kWh tüketim olarak belirledi. Karara göre 2022 yılında ayda 82 TL ve üzerinde elektrik faturası ödeyen tüketiciler elektrik tedarikçisini değiştirebilecek. Ortalama bir evin elektrik tüketiminin yıllık 1800kWh olduğu göz önünde bulundurulduğunda içinde yaşam olan hemen hemen tüm mekanlar bu limit dahilinde tüketim yapıyor. Kararla birlikte 30 milyon civarında vatandaş elektrik tedarikçisini değiştirerek daha cazip fiyat ve koşullardan elektrik kullanabilecek.

Kâğıt üzerinde serbest, gerçekte tüketici yeterince faydalanamıyor

Elektrik piyasasında serbest tüketici uygulaması 2013 yılından beri geniş kitlelere uygulanıyor. Başlangıçta çok daha fazla ilgi gören serbest tüketici uygulamasından 2018 yılına kadar 5 milyon civarında tüketici yararlanıyordu. Ancak 2018 yılında yaşanan ani kur artışları sebebiyle piyasa dinamikleri bozulmuş ve tedarikçisini değiştirmiş tüketici sayısı 100 binler seviyesine inmişti. 2021 yılının Ekim ayına kadar görece stabil giden makroekonomik koşullardan dolayı elektrik piyasasında da toparlanma olmuş ve serbest tüketici sayısı 1,5 milyon seviyesine yükselmişti. Ancak son günlerdeki kur krizi elektrik piyasasını da derinden vurdu ve iki ayda serbest tüketici sayısında yüzde 80’lik bir düşüş yaşandı. Aynı durum farklı ülkelerde de tecrübe ediliyor. Örneğin yılda ortalama 7 milyonun üzerinde tüketicinin tedarikçi değiştirdiği İngiltere’de, tedarikçi, değişikliklerinde rekor düşüşler görüldü ve bu ülkede de tedarikçi değiştirme piyasası kasım ayı itibarıyla durma noktasına geldi. 

2021 yılında tüketiciler neden elektrik tedarikçisi değiştirmedi

2021 yılında alışılmışın aksine ev elektrik fiyatları olması gerekenden düşük, iş yeri elektrik fiyatları ise olması gerekenden çok daha yüksek seviyelerde tutuldu. Bu durum ilk bakışta evlerde düşük elektrik fiyatı anlamına gelse de gerçekte iş yerine yansıtılan elektrik maliyetleri tüm ürün ve hizmetlerin fiyatlarında fahiş artışların yaşanmasına neden oldu. Elektrik maliyetlerinin, ev elektrik fiyatları için belirlenen ulusal tarifenin üzerinde kalması nedeniyle ev tüketicileri için tedarikçi değiştirerek tasarruf etme fırsatı ortaya çıkmadı. Diğer taraftan iş yeri elektrik fiyatlarının ihtiyaçtan çok daha yüksek olması bu abone grubunda tedarikçi değiştiren sayısını artırdı ve iş yerleri sahipleri, elektrik tedarikçilerini değiştirerek yüzde 30-35 seviyelerine kadar daha ucuz elektrik kullanma şansını elde etti.

Kademeli elektrik tarifesine geçişle 10 milyon vatandaş tedarikçi değiştirecek

Elektrik piyasasında devrim gibi bir değişiklik olan kademeli tarife uygulamasını hayata geçirecek kanun geçtiğimiz gün TBMM’de kabul edildi. Bunun ardından EPDK tarafından yapılacak çalışma ile kademeli elektrik tarifesinin koşulları netleşecek. İlk başta iki ayrı kademe belirlenmesi; ayda 136 TL ve altında elektrik faturası ödeyen vatandaşların alt kademede kalması, bu tutarın üstünde tüketenlerin ise üst kademeye alınmasına kesin gözüyle bakılıyor. Bu şekilde alt segmentte kalan yaklaşık 7 milyon tüketici mevcuttan daha ucuz birim fiyattan elektrik tüketecekken üst segmentteki 30 milyon vatandaşa uygulanacak elektrik fiyatları, tükettikleri elektriğin maliyetine göre belirlenecek. Mevcutta evlere uygulanan elektrik fiyatının, gerçek elektrik maliyetlerinden yaklaşık yüzde 150 düşük kalması nedeniyle kademeli tarifede üst segment fiyatlarının bu maliyet farkına paralel olarak belirlenmesi ve 1 Ocak’ta tüketici elektrik fiyatlarında çok ciddi bir artış yaşanması bekleniyor.

Tüm bunlar ilk bakışta tüketicilere yüksek zam olarak yansıyacak gibi görülse de aslında bu uygulama elektrikteki çapraz sübvansiyon uygulamasına, yani iş yerlerinin ev elektrik fiyatlarının maliyet farkını üstlenmesi durumuna son verecek. Elektrik maliyetinin en yüksek olduğu evlere, gerçek maliyetin yansıtılması ve yükün, üretici ve esnafın sırtından alınması; hem tüm mal ve ürünlerin fiyatının düşmesine neden olacak hem de elektrik piyasasında fiyatlandırma daha hakkaniyetli bir yapıya kavuşmuş olacak. Bu uygulama aynı zamanda elektrik piyasasındaki serbest piyasa dinamiklerinin yeniden çalışmasını sağlayarak orta vadede fiyatların düşmesi ile sonuçlanacak. Bu doğrultuda 2022 yılında serbest tüketici sayısının 10 milyona ulaşması bekleniyor.

“Hatalardan ders çıkartıldı, 2022 yılında elektrik piyasası düze çıkacak.”

Elektrik piyasasındaki son gelişmeleri devrim olarak nitelendiren encazip.com'un kurucusu Çağada Kırım, gelişmelerin tüketiciye etkilerini şu şekilde değerlendirdi: “Elektrik piyasasında uzun süredir yanlış yapılan bir uygulama olan çapraz sübvansiyondan yani iş yerlerinin ev abone gruplarını sübvanse etme uygulamasından yavaş yavaş vazgeçiliyor. Tüketici enflasyonuna ciddi olumsuz etkileri olan bu uygulamanın kaldırılması, tüm ürün ve hizmet fiyatlarının ucuzlaması ile sonuçlanacak. Unutmamak gerekir ki Avrupa ülkelerinde üretici ve esnafın elektrik fiyatı, özellikle evlerden iki kat daha düşük tutuluyor, Avrupa ekonomilerinin durumu da ortada. Buna ilave olarak ülkemiz koşullarında kademeli tarife uygulamasının son derece akıllıca düzenlenmiş bir uygulama olduğunu düşünüyorum. Neticede sosyal devlet mantığı ile düşük gelirli tüketicilerin bir şekilde korunması şart ancak diğer tüketicilerin de kullandıkları elektriğin maliyetine katlanması ve tasarrufa teşvik edilmesi lazım. Tüm bunlara ek olarak TRT payının kaldırılmasının elektrik faturalarına etkisi oldukça az olsa da TRT payı konusundaki tartışmalara ve itirazlara son verilmiş olacak. 2022 yılı elektrik piyasası için önemli bir yıl olacak, temennimiz ve yapılan geliştirmelerden anladığımız otoritelerin geçmişteki tecrübelerden gerekli dersi çıkarttığı ve önceki hataların tekrarlanmayacağı yönünde.”