Uzmanlar, yapay zekanın yepyeni iş alanları açarken, bazı işlerin de otomatikleşmesine neden olacağı görüşünde. Independent Türkçe'den Çağla Üren'in derlemesine göre, bu durum da halihazırda var olan pek çok mesleğin çok yakın bir gelecekte makineler tarafından icra edileceğini düşündürüyor.
İdari işler (2030-2035)
Son bir yıl içinde yürütülen araştırmalarda mesleğini yapay zekaya kaptırma riskiyle en fazla karşı karşıya olan kişilerin ofislerde muhasebeciler ve idari işleri üstlenenler olduğu görülüyor. ABD'deki Princeton Üniversitesi'nin bir araştırmasında bütçe analizi, muhasebecilik ve çağrı merkezi çalışanlarının en riskli 20 meslek arasında yer aldığı ortaya çıkmıştı.
Şirketler idari personelin gerçekleştirdiği kayıt tutma işlemleri için gün geçtikçe yazılımlara yöneliyor. Yazılımların da maliyeti var ama bu maliyet çalışanlara yapılan ödemelerden daha az. Microsoft Office, FreshBooks ve Quickbooks gibi yazılımlar, bugün şirketler tarafından en sık kullanılan araçlardan. Söz konusu araçların yapay zekayla daha fazla entegre edilmesi, verilerin insan hatası olmadan saklanmasını ve analiz edilmesini sağlıyor.
Gelecekte yapay zeka, kredilerimizi taahhüt etmekten evlerimizi inşa etmeye ve hatta bizi işe alıp işten çıkarmaya kadar her şeyi yapacak. İşin yapılış biçimindeki bu dönüşüm, yalnızca ciddi işsizliğe yol açmayacak, aynı zamanda potansiyel olarak depresyon, madde bağımlılığı, genişleyen eşitsizlik ve toplumsal huzursuzluk gibi bir dizi toplumsal sorunu beraberinde getirecek.
Dünyanın en büyük bilişim teknolojisi şirketi IBM, kısa süre önce bazı rollerde işe alımları durduğunu açıklamıştı. Söz konusu işlerin, yapay zekayla değiştirilebilecek, müşteri odaklı olmayan roller olduğu belirtilmişti. IBM CEO'su Arvind Krishna, askıya alacakları pozisyonların çoğunlukla insan kaynaklarında olacağını belirtiyor. Üstelik şirketteki bu pozisyonlar, kabaca 26 bin çalışana tekabül ediyor.
Yatırım uzmanları ve danışmanlar (2025-2030)
İdari işler personelinin ardından otomasyon riskini en derinden hisseden meslekler arasında yatırım uzmanları ve danışmanlar geliyor. Sohbet botlarının yaygınlaşmasıyla finansal veriler ve yatırım tavsiyeleri üzerine eğitilen sistemler ortaya çıktı. Örneğin kısa süre önce, dil modeli GPT-4'ü bir yatırım uzmanına dönüştüren Alpha duyuruldu. Alpha, gerçek zamanlı ve geçmiş piyasa verilerini işleyip analiz etmeye yarıyor. OpenAI'ın sohbet botu ChatGPT'nin piyasaya sürülmesi ünlü yatırım bankası JPMorgan'ı da harekete geçirdi. Kurumun yatırım tavsiyesinde bulunabilecek yapay zeka yazılımı üzerinde çalıştığı öğrenildi.
Hukuk (2030-2035)
Goldman Sachs raporuna göre yapay zekadan en çok etkilenen sektörler arasında hukuk da yer alıyor. Raporda sektörün yüzde 44 oranında etkilendiği belirtilmiş. Özellikle dava açmanın epey pahalıya mal olduğu ABD gibi ülkelerde yapay zekanın başvuru süreçlerini hızlandırmasının maliyetleri düşürmesi bekleniyor. Kısa süre önce ChatGPT üzerine inşa edilen Casetext adlı yapay zeka aracı buna bir örnek. Bir hukuk asistanı olarak tasarlanan Casetext, bir avukatın normalde asistanına soracağı soruları yanıtlamaya yarıyor. Örneğin bir avukat bu yapay zeka aracına, "Üzerinde çalıştığımız vakaya benzer olguları sıralar mısın?" diyebilir. Bu da araştırma ve sunma sürecini insan asistanlar yerine avukatların yapmasını sağlayabilir. Çin, mahkemelerinde yapay zekadan yararlanmanın yollarını 2016’dan beri arıyor. İlk başta yapay zekanın katılımı davaya ilişkin delillerin sunumu ve araştırmalarla kısıtlıydı. Ancak ülke bununla kalmadı ve 2019’da davalara yardımcı olmak üzere "yapay zekalı yargıç" geliştirdi. Böylece başkent Pekin'de İnternet Mahkemesi’ne bağlı çevrimiçi dava hizmeti merkezinde, davaların açılması ve işleme konulması gibi sıradan hukuksal işlemlerde yapay zeka teknolojisi kullanılmaya başlandı. Bu birime bakan kişi ise, sanal bir kadın hakim.
Mühendisler ve yazılımcılar (2028 -2033)
Mühendisler arasında yapay zeka kaynaklı otomasyondan en çok yazılımcıların etkileneceği düşünülüyor. ChatGPT'nin 2022'de herkesin kullanımına açılması, yapay zekanın yazılımcıları işsiz bırakacağı endişesini güçlendirdi. Zira bunun için tasarlanmamış olsa da ChatGPT'nin basit ila orta düzeyde kodları kullanıcıların isteği doğrultusunda yazabildiği görüldü. Google'ın piyasaya sürdüğü Bard aracı da bu endişeyi besliyor. Google, aslında bir sohbet botu olan bu aracı kendi başına kod yazabilecek şekilde güncelliyor. Şirketin haftalar önce yaptığı açıklamada Bard'ın Java, C++ ve Python da dahil olmak üzere 20 programlama dilinde kod yazabileceği ve ayrıca hata ayıklama konusunda da kullanıcılara yardımcı olabileceği belirtilmişti.
Yayıncılık (2026-2038)
Yapay zeka alanındaki atılımların derinden etkilediği alanlardan biri de yayıncılık. Yazarlar, gazeteciler, çevirmenler ve editörler sektördeki otomasyonun etkilerini hem olumlu hem de olumsuz biçimlerde yakından deneyimliyor. Google ve Microsoft'un son yıllarda iyice gelişen yazı araçları, çevirmenlerin ve editörlerin işlerini büyük ölçüde hafifletti. Hatta yayınevleri haricinde çoğu kurum, kendi bünyesinde bir redaksiyon uzmanı bile çalıştırmıyor. Google Translate, DeepL gibi araçların kullanımı giderek benimsenirken, word ve döküman hizmetleri de yanlış yazılan kelimeleri otomatik düzeltmeye ve bunu daha isabetli biçimde yapmaya başladı. Halihazırda MSN, CNET, Buzzfeed, Daily Mirror ve Insider gibi medya kurumları tamamen yapay zeka dil araçlarına yazdırılan haberler yayımlayarak ve bu esnada editörleri işten çıkarma girişimlerinde bulunarak sektördeki otomasyon tartışmalarını ateşliyor. ChatGPT de dahil olmak üzere yapay zeka dil modellerinin hızla gelişmesi edebiyat dünyasını da derinden sarsıyor. ChatGPT'nin yeni sürümüyle kelime hafızasının artırılması ve OpenAI'ın GPT dil algoritmalarını temel alan roman yazma uygulamalarının piyasaya çıkmasının ardından online satış devi Amazon, yapay zekayla yazılmış kitaplarla dolmaya başladı. Eserlerinde yapay zekayı kullandığını belirten ABD'li bilimkurgu yazarı Tim Boucher da bu sayede son 9 ayda 97 mini roman yayımladığını söylüyor.
Üstelik Hollywood senaristleri de yapay zekanın edebiyat camiasında estirdiği rüzgardan nasibini alıyor. Hollywood'da binlerce TV ve film senaristi, düşük ücretler ve yapay zekanın işlerini elinden alabileceği endişesiyle 15 yıl sonra ilk kez greve gitti. Amerika Yazarlar Birliği, yapay zeka programlarının senaryo yazımı ya da düzenlemesinde kullanılmasının yasaklanmasını ve bunun yerine teknolojideki gelişmelerin tartışıldığı yıllık toplantılar yapılmasını talep etti. Ancak bu talep Sinema ve Televizyon Yapımcıları Birliği tarafından reddedilince mayıs ayında 9 binden fazla yazar iş bıraktı.
Grafik tasarımı (2026 -2038)
Kullanıcıların sohbet kutucuğuna kelimeler girerek görüntü oluşturmasını sağlayan yapay zeka araçları da ChatGPT'yle birlikte 2022'de patlama yarattı. Uzmanlar bu tür araçların geneline "üretken yapay zeka" adını veriyor. Yazılı komutlardan görsel üreten araçlardan en popülerleri arasında yine OpenAI'ın geliştirdiği Dall-E'nin yanı sıra açık kaynaklı Stable Diffusion ve Midjourney yer alıyor. Yazılı komutlardan görsel üreten araçlardan en popülerleri arasında yine OpenAI'ın geliştirdiği Dall-E'nin yanı sıra açık kaynaklı Stable Diffusion ve Midjourney yer alıyor. Bu araçların piyasaya sürülmesinden kısa süre sonra Microsoft benzer bir işleve sahip Designer uygulamasını ve tasarım devi Adobe da Firefly özelliğini duyurdu. Kısa süre önce Instagram'ın yapay zekalı bir tasarım özelliği üzerinde çalıştığı duyurulmuştu. Buna göre kullanıcılar, istedikleri görseli Instagram'ın yapay zekasına tarif edecek ve uygulama bu yazılı komutlar doğrultusunda platforma uygun tasarımlar oluşturacak.Bu da aslında halihazırda bu görevi üstlenen SEO editörleri veya sosyal medya sorumlularının yükünü epey hafifleteceğini, hatta belki de onların yerini alabileceğini akla getiriyor.
Eğitim (2027-2040)
Özellikle ChatGPT ve diğer sohbet botlarının yaygınlaşması eğitimde de ciddi bir etki yarattı. Bu etki ilk olarak, öğrencilerin ödevlerini ChatGPT'ye yazdırıp yüksek puanlar almalarıyla ortaya çıktı ve intihal tartışmalarına neden oldu. Akademisyenler ve öğretmenler, yapay zeka yardımıyla yazılan makaleleri tespit etmek veya ders işleyiş tarzlarını değiştirmek için yollar ararken üzerinde çok fazla durulmayan bir husus da eğitmenliğin geleceği. Yapay zekanın öğretmenlerin yerini de alabileceğine inanılıyor. Buna göre yapay zeka destekli araçlar, not verme ve geri bildirim sağlama ve ölçme-değerlendirme gibi önemli görevleri yerine getirebilir hale geliyor. 7/24 destek sağlayan botlar ve öğrencilerin ihtiyaçlarına göre uyarlanan kişiselleştirilmiş öğrenme algoritmaları da var. Yapay zekayı aktif kullanan en bilindik araçlar arasında dil öğrenme uygulaması Duolingo, matematik öğrenme platformu ALEKS. Pandemiden beri online eğitime rağbetin artması da göz önüne alındığında tüm bu gelişmelerin öğretmenlere yönelik talebi etkileyebileceği düşünülüyor.
Şoförler (2030-2035)
Otonom sürüş, elektrikli araçların yaygınlaşmasıyla giderek daha fazla kabul gören bir konsept. Tesla, BMW ve elektrikli araç üretiminde iddia sahibi olan neredeyse tüm firmalar, modellerine otonom sürüş özelliği de ekliyor. Bunun yanı sıra yalnızca otonom araçlar geliştirmeye odaklanan sayısız firma da var. Söz konusu teknoloji, araba kullanıcılarının kişisel konforunu ve deneyimini iyileştirmeyi amaçlasa da toplu taşıma araçlarının da "şoförsüzleşmesi" için çalışmalar başladı. Önde gelen çalışmalardan biri uzun süredir ABD'nin San Francisco kentinde yapılıyor. Kısa süre önce Kaliforniya Kamu Hizmetleri Komisyonu'nun, şehrin herhangi bir yerinde robot taksilerin 7/24 ücretli yolcu almasına izin verip vermemeyi değerlendirdiği öğrenildi. 13 Temmuz’da yapılacak toplantıda onay verilirse San Francisco, sürücüsüz taksi deneyimi sunan ilk şehirlerden biri olacak.
Güvenlik (2030-2040)
Şimdiden birçok ülkenin kolluk kuvvetlerinde yerini alan robotlar, gelecekte "yeni normal" haline gelebileceği düşünülen bir başka teknoloji. Robot polisleri halihazırda hayata geçirenler arasında Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Hindistan ve Çin gibi ülkeler yer alıyor. Örneğin Dubai Polisi dünyanın ilk robot polis memurunu 2017’de hizmete almıştı. Polis şapkası takan ve tekerlekler üzerinde hareket eden robotun 2030'a kadar, suçluları yakalama ve tutuklama becerileri edinmesi bekleniyor. ABD’de ise silah üreticisi Axon, okullara düzenlenen silahlı saldırıları önlemek için drone tasarlayacaklarını duyurdu. Bu tür robotlar şimdilik silahsız ama ABD’de geliştirilen drone’lara elektroşok tabancası eklenmesi planlanıyor.Öte yandan ateş edip etmeme kararının bir robota bırakılmasının ne kadar güvenli olduğu da soru işareti. Örneğin önceki günlerde ABD ordusunun simülasyonunda yapay zeka tarafından kontrol edilen bir askeri drone, algıladığı tehdidi yok edebilmek için bunu yapmamasını emreden insan operatörünü öldürme kararı almıştı.
Temizlik işçileri, madenciler, riskli işler (2024-2030)
Japonya'da birçok otelde pandeminin ardından insan işçiler yerine robotlar görev almaya başladı. otomasyonlu kahve makineleri, yemek servisi robotları ve oda temizliği robotları ABD ve Japonya başta olmak üzere pek çok ülkede kullanılmaya devam ediyor. Madencilik de dünyanın en tehlikeli mesleklerinden biri. Uluslararası Çalışma Örgütü'ne (ILO) göre, on yıldan kısa bir süre önce, madencilik işleri küresel işgücünün yüzde 1'ini, ölümle sonuçlanan kazalarınsa yüzde 8'ini oluşturuyordu. Ancak maden kazma işlerini üstlenen robotlar ve çıkarılan madeni gerekli yerlere taşıyan otonom kamyonlar da yükselişte. Ünlü madencilik firması EY'nin 2019 tahminine göre, 2030'a kadar her 5 madencilik işinden 4'ünü teknoloji üstlenecek.